Dünya basını: HDP Erdoğan'ın başkanlık rüyasını rafa kaldırdı

2015-06-08 10:55:59

HABER MERKEZİ (DİHA) - Dün yapılan genel seçimleri takip eden Avrupa, Amerika ve Ortadoğu'dan gazete ve ajansları, AKP'nin düşüşü ile Erdoğan'ın çoğunluğu kaybettiğini ve "başkanlık rüyasından" olduğunu vurguladı. Ajans ve gazeteler HDP'nin Türkiye siyasetine yeni bir soluk getirdiğine ve bunun da anayasal değişimlere yol açacağına işaret etti. 

Türkiye ve Kürdistan'da dün yapılan genel seçimler dış basın tarafından yakından takip edildi. Avrupa, Amerika ve Ortadoğu'dan gazete ve ajanslar AKP'nin büyük düşüşü ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın çoğunluğu kaybettiğini ve "başkanlık rüyasından" olduğunu belirtirken, HDP'nin de barajı rahat bir şekilde aşarak Meclis'e ilk kez parti olarak girdiğine vurguda bulundu. HDP'nin bu zaferi ile Erdoğan'ın başkanlık rüyasının rafa kalktığını kaydeden ajans ve gazeteler HDP'nin Türkiye siyasetine yeni bir soluk getirdiğine ve bunun da anayasal değişimlere yol açacağını okuyucularına ulaştırdı. 

BBC: HDP siyasette yeni bir dönem başlatacak

İngiliz yayın kuruluşu BBC, "Türkiye'nin iktidar partisi, sürpriz bir sonuçla çoğunluğu kaybetti" başlığıyla, seçim sonucunu haber yaptı. BBC, AKP'nin 13 yıllık tek parti iktidar sürecinde ilk defa parlamentodaki çoğunluğunu kaybettiği aktardı. HDP'nin Kürt azınlık ve sol kanattan kazandığı oylarla yüzde 10 barajını ilk kez aşarak parlamentoya girmesinin, Türk siyasetinde yeni bir dönemi başlatacağı vurgusu yapıldı. Ayrıca haberde, Erdoğan'ın yetkilerini arttırma planının, seçim sonuçlarıyla altüst edildiğine dikkat çekildi.

Guardian: Türkiye'nin en bölücü lideri Erdoğan seçimde küçük düşürüldü

İngiltere'nin saygın gazetelerinden The Guardian, "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın anayasayı yeniden düzenleyerek planladığı en güçlü başkan olma hırsı suya düştü" ifadelerini kullandı. Haberde, "Türkiye'nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 13 yıldır yürüttüğü tek parti iktidarında, seçmeni tarafından yoksun bırakılan oy sonucuyla, ilk kez büyük bir başarısızlığa uğradı ve şimdiye kadarki gücü zarar gördü. Türk siyasetinde ilk defa ülkenin Kürt azınlığı ise büyük ses getirdi" denildi. Gazeteye göre Erdoğan, son 10 yılın en kötü yenilgisini aldı. Guardian Erdoğan'la ilgili olarak, "Türkiye'nin modern zamanlardaki en popüler ve ama aynı zamanda en bölücü lideri" ifadesini kullanmış. Guardian, "solcu" bir parti olarak nitelendirdiği HDP'nin Türkiye'nin alışılmadık derecede yüksek bir seçim barajı olan yüzde 10'u aştığına dikkat çekerek, partinin aldığı oyu "sürpriz" olarak nitelendirdi.

'Paranoya siyaseti sandıkta cezalandırıldı'

Yine Guardian'da Simon Tisdall imzalı yazıda bu başlık kullanılmış. Tisdall'ın yazısı şu satırlarla başlıyor: "Türkiye'de dünkü genel seçimin ezber sonucu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan için kişisel bir başarısızlık, ülkenin yaklaşık 18 milyon güçlü Kürt azınlığı için ise tarihi bir siyasi ilerleme olarak görülecektir." "Erdoğan muhaliflerine, kadın aktivistlere, medyaya, gayrimüslimlere, azınlıklara hakaretler savurdu, onları tehdit edip suçladı" diyen Tisdall, Erdoğan'ın geçen hafta HDP'yi "ateistlerin ve eşcinsellerin partisi" olarak nitelendirmesinden; HDP'nin mitinglerine, adaylarına, bürolarına düzenlenen 70'ten fazla saldırıyı özellikle kınamamasından; muhalif medya ile ağız dalaşına girmesinden; kendisini eleştirenleri Türk karşıtı bir komplonun parçası olmakla suçlamasından bahsetmiş.

WSJ: AKP hezimete uğradı

Türkiye'nin kaderini belirleyecek seçim sonuçlarının açıklanmaya başlamasının ardından, Amerika'da yayınlanan Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, AKP'nin 2015 seçimlerinde hezimete uğradığı değerlendirmesini yaptı.

New York Times: Seçmenler Erdoğan'a büyük ders verdi

Son zamanlarda Erdoğan'ın hedef tahtasında olan New York Times ise "Türkiye'nin iktidar partisi, anayasayı yeniden yazmak ve kendi gücünü daha çok artırmak için hırsla girdiği seçimi kaybetti. Seçmenler Erdoğan'a büyük bir ders verdi" ifadeleri ile haberini duyurdu. "1990'larda koalisyon hükümetinin siyasi ve ekonomik istikrarsızlığa sebep olduğunu" hatırlatan Amerikan gazetesi, "Birçok Türkiye vatandaşı, koalisyon hükümetine rağmen, Erdoğan'ın yetkilerinin kısıtlanmasından mutlu oldu" ifadelerine yer verdi. Milletvekili seçimlerini "tarihi" olarak niteleyen NYT, "Seçmenler Erdoğan'ın partisini iktidardan indirerek anayasayı baştan yazma ve Amerikan tarzı bir başkanlık sistemi getirme hırsına ders verdi" diye yazdı.

AP: HDP'nin barajı aşması anayasal değişimleri getirecek

Amerikan Associated Press (AP) haber ajansı, yurt içinde ve dışında toplam 53 milyonu aşkın yurttaşın oy kullandığı seçimlerde AKP'nin 2002'den bu yana ilk defa güç kaybettiğini yazdı. HDP'nin yüzde 10 barajını aşarak parlamentoda koltuk kazanmasının anayasal değişimleri de beraberinde getireceğinden bahseden AP,  bu durumu AKP için bir "kayıp" olarak niteledi. HDP'nin özellikle güneydoğuda daha önce AKP'ye oy vermiş olan Kürtlerden de kaydadeğer oy kazanımları elde ettiğinin belirtildiği haberde, AKP'nin Antep ve Urfa gibi, Suriyeli mültecilerin yoğun olduğu şehirlerde de büyük oranda oy kaybettiği yorumu yapıldı.

Reuters ve AFP: AKP'nin iktidarı gitti

İngiliz haber ajansı Reuters, AKP'nin tek başına iktidar koltuğuna oturamayacağını yazdı. Reuters, Yüzde 95'i sayılan oylar itibariyle yüzde 41,43 oranında oy alan AKP'nin, tek başına iktidara gelebilmek için yeterli oy sayısına sahip olmadığı değerlendirmesinde bulundu. Fransız uluslararası haber ajansı AFP ise, "Televizyon kanallarına göre, iktidar partisi önde gidiyor ancak parlamentoda çoğunluğu kaybediyor. HDP, yüzde 10 barajını geçiyor" şeklinde yorum yaptı.

Independent: Kürtlerin sandık zaferiyle AKP çoğunluğu kaybetti

İngiliz gazetesi Independent da "Kürtlerin sandık zaferi, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın iktidar partisine çoğunluğu kaybettirdi" başlığıyla Türkiye'deki genel seçim sonuçlarını aktardı. Gazete, sonuçların, Cumhurbaşkanı olmadan önce AKP liderliğini üstlenen Erdoğan'a büyük bir darbe indirdiğini yazdı. Haberde, seçim öncesinde, AKP'nin 367 milletvekiliyle anayasayı tekrar düzenleyerek planladığı başkanlık sistemini parlamentodan geçirmek istediği fakat HDP'nin yüzde 10 barajını geçmesiyle birlikte, şu an mecliste koalisyon hükümeti kurma ihtimaliyle yüzleştiğini belirtti.

Times: Kürt seçmen Erdoğan'ı engelledi

Times gazetesi ise "Seçim sürecinde anayasayı tekrar düzenlemeyi planlayan bir çerçeve oluşturan Cumhurbaşkanı Erdoğan için sonuçlar çok alçaltıcı bir mağlubiyet oldu" dedi. Gazete, muhalif kesimin Erdoğan'ın, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin gibi bir güç sağlamasından korktuğunu fakat 13 yıllık tek parti iktidarı AKP'nin, HDP'nin aştığı seçim barajı ile koalisyon hükümeti kurmakla yüzleştiğini vurguladı.

FT: Erdoğan, HDP darbesiyle seçimde zarar gördü

İngiliz Financial Times gazetesi, "Erdoğan, HDP'nin başarıyla yaptığı darbe yüzünden zarar gördü" başlığıyla Türkiye'de gerçekleşen seçim sonucunu değerlendirdi. Haberde, "Türkiye'nin İslam kökenli iktidar partisi AKP'nin eski lideri Erdoğan, Pazar gecesi çarpıcı bir darbeyle, 13 yıldır süren meclis çoğunluğunu kaybetti" denildi. Gazete, parlamentodaki tek parti iktidarının sonra ermesiyle, Erdoğan'ın yetki ve gücünü arttırmak amacıyla planladığı yeni anayasa düzenlemesinin de zor olduğunu belirtti.

Telegraph: Erdoğan'ın daha fazla güç hayali paramparça

İngiltere'nin sayılı gazetelerinden biri olan Telegraph da, "Türkiye'nin iktidar partisi son 10 yıl içerisinde en kötü sonucu elde etti. Erdoğan'ın daha fazla güç hayalleri ise paramparça oldu" diye yazdı. Meclisi elinde tutmak amacıyla seçimde AKP'nin sıkı bir yarışa girdiğini ifade eden gazete, coşkulu bir zaferi amaçlayan iktidar partisi için planlanan yeni anayasanın çok uzak bir ihtimale dönüştüğünü bildirdi. Haberde ayrıca, yüzde 10 barajını geçen HDP'nin, parlamentoda ilk defa Kürt azınlığı neredeyse 80 milletvekiliyle temsil edeceği belirtildi.

Economist: Erdoğan'ın partisi AKP geriledi

Economist ise AKP'nin, geçmişte olduğu gibi 7 Haziran'da daha önce yaptıklarının aynısını yapamayacağına vurguda bulundu. "Erdoğan'ın partisi" AKP'nin Pazar günkü seçimlerde büyük bir gerileme yaşadığın bildiren Economist, "Erdoğan'ın, en azından şu an için, başkanlık ve anayasayı değiştirme hırsı beklemeye kaldı" ifadelerine yer verdi.

El Pais: HDP'ye yönelik saldırılarla adaletsiz bir seçimdi

Türkiye'deki genel seçimlerin resmi olmayan ilk sonuçları İspanya basınına, "Erdoğan'ın partisi kazandı ancak parlamentoda çoğunluğu kaybetti." şeklinde yansıdı. El Pais gazetesi, "Erdoğan'ın partisi kazandı ama çoğunluğu kaybetti" başlığını attı. HDP'nin yüzde 10 barajını geçtiğinin altını çizen İspanyol gazetesi, AKP'nin seçim sonuçlarının, kendi kontrolü altında başkanlık sistemine geçmek isteyen "tartışmalı Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın" geleceğini ilgilendirdiğini yazdı. Oyların çalınmasından endişe eden muhalefetin on binlerce insanı seferber ettiğine ve bunun yanı sıra AGİT ve Avrupa Konseyi'nden gözlemcilerin seçimleri izlediğine dikkati çeken El Pais, birden fazla oy kullanmaya çalışan AKP'lilerin gözaltına alındığı bilgisini verdi. Gazete, "Erdoğan ve AKP'nin gittikçe artan baskıcılığı yüzünden meydana gelen siyasi kutuplaşma, parti merkezlerine bombalı eylemlerin yapıldığı ve saldırıların düzenlendiği seçim kampanyasını doğurdu. Avrupa kurumları, Anayasa'da belirtildiği üzere tarafsız olması gereken Erdoğan'ın sürekli müdahale etmesi ve medyada orantısız yer alması sebebiyle eşit olmayan seçim kampanyasına dair endişelerini dile getirdi" dedi.

El Mundo: Erdoğan'ın otokratik arzuları kaybetti

Bir diğer İspanyol gazetesi El Mundo, "Türkiye'de Erdoğan'ın partisi çoğunluğu kaybetti, Kürtler parlamentoya girdi" başlığını kullandı. Gazete, "Kürtlerin duygusal başkenti Diyarbakır bu seçimlerde kilit rol oynuyor. Erdoğan'ın otokratik arzuları konusunda karar verecek olan HDP yüzde 10'luk barajı aştı." diye yazdı. Son yıllarda Türkiye'nin türbülanslı döneme girdiğini kaydeden El Mundo, özgürlükleri kısıtlayan yeni yasaların geçirildiğini, sokaklarda daha fazla baskının yaşandığını ve iktidar ve Cumhurbaşkanlığı'ndan kutuplaştırıcı söylemlerin yapıldığını belirtti.

ABC: İki blok karşı karşıya idi

Öte yandan La Vanguardia gazetesi, "Kürtler parlamentoda temsil edilme şansını elde ederken, Erdoğan başkanlık sistemine geçmek için anayasa değişikliği isteğinden uzaklaştı" şeklinde verdi. ABC gazetesi: "Erdoğan'ın partisi kazandı ama çoğunluğu kaybetti" başlıklı haberinde, "Türkiye son 10 yılın en kritik seçimini geride bıraktı. Bugünkü seçimlerde 13 yıldır iktidarda olan AKP'nin kurucusu İslamcı Erdoğan'ı destekleyenler ve karşı olan sosyal ve politik iki blok karşı karşıya geldi" ifadelerini kullandı. 

ANSA: HDP ölümcül barajı aştı

Genel seçim sonuçları İtalyan basınında gündemin ilk sırasında yer aldı. ANSA, "13 yıldır kesintisiz iktidarda olan 'Sultan' Recep Tayyip Erdoğan'ın İslami partisi, yüzde 10'luk ölümcül seçim barajını aşarak, 2014 yılında kurulan partisi HDP'yi meclise taşıyan 'Kürt Obama' Selahattin Demirtaş üzerinde 'çılgın bir bahis' oynayınca meclisteki mutlak çoğunluğunu yitirdi" ifadeleriyle yer verdi. ANSA "Kürt Podemos'un" (İspanya siyasetinde taşları yerinden oynatan sol görüşlü parti) zaferinin, Diyarbakır'da binlerce kişinin sokaklarda halaylar çekip, şarkılar söylemesiyle kutlandığını ekledi. ANSA, "Bu, 2002'den beri ülkeye hakim olan adama bir şamar oldu. Anayasa partiler üstü olmasını gerektirirken O (Erdoğan), AKP'yi vuran bir kampanya yürüttü ve tam yetkilerle 'süper başkan' olmak için Meclis'te 330 sandalye istediğini söyledi. Seçimlerden önce bir analist, 'Bu seçimler, diktatörlükten önce son çıkış' uyarısı yapmıştı" dedi.

ZDF: AKP kaybetti

Alman televizyonunun ikinci kanalı ZDF, Türkiye'de yapılan milletvekili seçimlerinin ilk sonuçlarına göre iktidar partisi AKP'nin oy kaybettiğini duyurdu. Kanal, ilk tahminlere göre AKP ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın muhalefet partileriyle koalisyon yapmak zorunda olduğunu belirtti. Kanal, Erdoğan'ın başkanlık sisteminin zor durumda olduğunu kaydetti.

Publico: HDP, AKP'yi iktidardan aldı

Genel seçimler, Portekiz medyasında da geniş yer buldu. Türkiye gündemini yakından takip eden, Portekiz'in en saygın gazetelerinden Publico, HDP'nin yüzde 10 barajını geçmesine geniş yer ayırdı. Publico, HDP'den ''Kürt Partisi'' olarak bahsederken, HDP'nin AKP'yi iktidardan aldığını yazdı. Elde edilen bu sonuçlarla, ülkeye başkanlık sistemini getirmek isteyen Erdoğan'ın, gerekli sayıya ulaşamadığını ve bu hayalini gerçekleştiremediğinden bahsetti.

Uluslararası basından diğer değerlendirmeler ise şöyle:

La Stampa: 13 yıldan sonra Erdoğan tek başına iktidar olabilecek çoğunluğu kaybetti. Tarihi bir sonuçla Kürtler Meclis'e girdi, ama Türk seçimleri burada bitmeyecek. Sandıkların cevabı net: ılımlı İslam liderinin gücü azalsa da, Türkiye muhafazakar bir ülke olduğunu bir kez daha gösterdi. MHP, müthiş bir performans ortaya koydu ve Kürtleri Anayasa'nın dışında tutmak için şimdi Cumhurbaşkanı'nın başkanlık sistemi planına bir omuz verebilir.

Corriere Della Sera: 53,7 milyonun seçimi, 'Sultan' Recep Tayyip Erdoğan'ın Türkiye'yi, çoğuna göre otoriter olacak bir başkanlık sistemine dönüştürme hayalini sekteye uğrattı. Bunu bloke eden, inanılmaz bir şekilde yüzde 10 barajını aşmayı başaran Kürt parti HDP'nin lideri Selahattin Demirtaş oldu. İslami çizgideki parti (AKP), 2002'den beri ilk kez tek başına iktidar olamıyor. Seçime katılım oranı yüzde 85 ile çok yüksek oldu. Kürtlerin dışında Devlet Bahçeli'nin milliyetçi partisi de çok iyi bir sonuç elde etti. MHP, AKP ile koalisyon yapabilir.

La Repubblica: Erdoğan çoğunluğu kaybetti, Kürt partisi ilk kez mecliste. Cumhurbaşkanı'nın partisi, erken seçime gitmeyi ihtimal dışı tutmuyor. Seçimler, başkanlık sistemini getirmeyi isteyen Cumhurbaşkanı için bir referandum niteliğindeydi. Erdoğan'ın AKP'si mutlak çoğunluğu kaybetti. Böylece, Türk siyasetinin rakipsiz liderinin başkanlık sistemini hayata geçirme fikri yok oldu.

Die Welt: Türkiye seçimini yaptı. İktidar partisi AKP çoğunluğu kaybetti. Kürt yanlısı parti HDP parlamentoya girmeyi başardı.

Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ): Türkiye'deki parlamento seçimlerinde Erdoğan'ın partisi AKP, tek başına iktidarı kaybetti. Erdoğan'ın anayasa değişikliği tehlikede.

Süddeutsche Zeitung: Seçimlerin Cumhurbaşkanı için zaferle sonuçlanması umuluyordu. İlk sonuçlara bakıldığında, sadece anayasayı değiştirecek çoğunluk değil, tek başına iktidar da zor görünüyor.

Bild: AKP kaybetti. Yüzde 40 ile birinci parti oldu ama 2011 seçimlerinde yüzde 50'ye yakındı. HDP'nin barajı geçmesi, AKP'nin planlarını değiştirdi. Bunların başında başkanlık sistemi geliyor. AKP 261 dolayında milletvekili çıkartacak gibi. AKP anayasayı referanduma götürecek 330 milletvekili hedefliyordu.

Arabistan - Paltoday: AKP tek başına hükümeti kuramayacak. Türkiye'nin Kürt yanlısı olan parti HDP, yüzde 10 barajını aşarak resmen meclise girmeye hak kazandı.

Vice News: Sonuçlara göre, tarihi seçimde Erdoğan'ın ve Türkiye'nin iktidar partisi iktidarı kaybetti. AKP, HDP'ye sandalye kaptırdı ve genel seçimlerde meclis çoğunluğunu kaybetti.

Al Kuds: Erdoğan, ilk kez mecliste mutlak çoğunluğu Kürtler karşısında kaybetti. Erdoğan, ülkedeki tek başına hükümet olamıyor. Pazar günü gerçekleşen seçimlerde, Meclis'teki 13 yıllık iktidarını kaybetti.

İsrail News: Erdoğan'ın AKP'si Türkiye'nin seçimlerinde kaybetti. Erdoğan anayasa reformlarını uygulamak için gerekli çoğunluğun çok gerisindedir; Kürt yanlısı parti ilk kez meclise giriyor.

Ürdün - Assabeel: Zafer, Parlamentoya giren Kürtlerin partisinin. HDP modern Türkiye'nin tarihinde mecliste Kürtlerin ilk temsilcisi olarak sürpriz yaparken, AKP'nin tek başına bir hükümet kurması mümkün değil.

Albawaba News: Erdoğan, Türkiye'de seçimlerde ciddi bir darbe aldı. Erdoğan parlamento seçimlerinde ciddi bir darbe aldı. Türk anayasa reformlarını gerçekleştirmek için Erdoğan'ın gerekli çoğunluğa sahip olmayacağını ortaya çıktı.

Gürcistan - Geotimes: Türkiye'nin iktidar partisi parlamentoda çoğunluğu kaybetti. HDP yüzde 10 barajını aşarak meclise girdi. AKP parlamentodaki çoğunluğunu kaybediyor. AKP'nin hedefi öncelikle çoğunluğu sağlamak daha sonrada anayasayı ve Cumhurbaşkanının yetkilerini çoğaltmak istiyordu.

(nt/fç/ns)